کوشک چشمه علی یکی از میراث تاریخی دامغان است که یک اثر ملی به شمار ۸۳۰ است که قدمت آن به دوران صفوی و قاجار برمی‌گردد این بنای تاریخی در ۳۵ کیلومتری شمال دامغان قرار دارد حدود ۱۲۰۰۰ درون حصار عرصه داشته و مجموعا ۵۸۰۰۰ مترمربع هم تمام مجموعه را شامل میشود البته اعیان آن هم به ۶۰۰ مترمربع میرسد.
در گذشته کاربری تفرجگاهی – اقامتی (محدود) داشته و امروز به عنوان مجتمع گردشگری چشمه علی دامغان کاربری مصوب گرفته است البته چشمه علی که در مجاورت منطقه طبیعی همچون کوه و دشت و جنگل در نزدیکی شهر تاریخی دامغان قرار گرفته در مسیرهای دسترسی خود به مسیر دامغان به کیاسر، شهمیرزاد و روستای کلاته رودبار راه دارد.
مجموعه باغ چشمه علی که با مرکزیت استخر و چشمۀ آب آن شکل گرفته است، در تقسیم‌بندی باغ‌ها به لحاظ ویژگی‌های جغرافیایی جزو باغ‌های آبی طبقه‌بندی میشود؛ در این باغ‌ها آبگیری بزرگ در قسمتی از عرصۀ باغ به شکل مصنوعی یا با استفاده از عوارض طبیعی ساخته می‌شد و برای پدید آوردن مناظری بدیع و خوشایند، عمارت کوشک بر روی سکویی در میان آبگیر با مصالح مقاوم در برابر آب ساخته می‌شدند.
اهمیت مجموعه چشمه علی از این منظر که به دلیل ویژگی‌های اقلیمی خاص ایران و کمبود آب، این نوع باغ‌ها در ایران بسیار کم است، بیشتر جلوه‌گر هستند.
آبگیر باغ چشمهعلی حاصل از چشمه‌ی پر آبی است که در ضلع غربی باغ قرار گرفته و تقریباً در تمام فصول سال آب‌دهی بسیار بالایی دارد. استخر مجموعه مستطیل بزرگی است که در امتداد غربی – شرقی قرار گرفته و آب آن از سمت جنوب شرقی به صورت رود از آن منشعب شده و در نهایت از مجموعه باغ خارج میشود.
با بررسی ویژگی‌های فضایی باغ‌های ایرانی می‌توان رد پای عناصر مشترکی را در همه آن‌ها دنبال کرد. عمارت سردر، عمارت اندرونی (کوشک مرکزی) و فضاهای خدماتی و جنبی از جمله این موارد مشترک هستند که در این باغ نیز هر سه این فضاها با ویژگی‌های کلی آن وجود داشته و کارکرد دارند.
عمارت چشمهعلی تلفیقی از معماری صفوی و قاجاری است ولی شالوده اصلی آن مربوط به دوره فتحعلی شاه قاجار است. اين محل با صفا در گذشته گردشگاه فرمانروايان و سلاطين بوده و توجه پادشاهان وقت را به خود معطوف كرده بود به همين جهت آغا محمدخان و فتح علی شاه قاجار در محل چشمه، ساختمانهای زيبايي بنا کردند چشمه علي و عمارت زيباي آن تلفيق جاذبه‌هاي طبيعي و تاريخي است كه همواره مورد توجه بوده است.
عمارت چشمه علی تلفیقی از معماری صفوی و قاجاری است ولی شالوده اصلی آن مربوط به دوره فتحعلی شاه قاجار است. اين محل با صفا در گذشته گردشگاه فرمانروايان و سلاطين بوده و توجه پادشاهان وقت را به خود معطوف كرده بود به همين جهت آغا محمدخان و فتح علی شاه قاجار در محل چشمه، ساختمانهای زيبايي بنا کردند چشمه علي و عمارت زيباي آن تلفيق جاذبه‌هاي طبيعي و تاريخي است كه همواره مورد توجه بوده است.
به هر جهت در سمت شمال و در داخل دریاچه به فاصله قریب به ۵۰۰ متر از تپههای آبده ساختمانی است دو طبقه و دارای ایوان محصور در آب که فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و با گذاشتن تخته از ضلع شرقی و غربی بر روی فاصله زمین تا عمارت که قریب به دو متر است از روی آب عبور می‌کنند و به داخل عمارت میروند و در طبقه تحتانی و فوقانی که ایوان دارد از دو طرف باز است و هر فردی در آن بنشیند از دو طرف دریاچه را زیر نظر دارد.
بنای چشمهعلی شامل دو قسمت است يکی عمارت قراولخانه که بنايي خشتی است و معماری صفوی دارد و در زمان آغامحمدخان قاجار مورد استفاده قرار میگرفت و ديگری بنايي دو طبقه و آجری است که شالوده سنگی دارد و در داخل يک درياچه طبيعی قرارگرفته است.
اين بنا مربوط به دوره فتحعلی شاه است البته باید بدانیم که اين پادشاه که در دامغان متولد شده بود، هر ساله ايامی را به عنوان تعطيلات در کنار اين چشمه میگذراند.
عمارت سردر این مجموعه که به بنای آغا محمد خانی معروف است، ساختمانی دو طبقه ایجاد شده که بخشی از طبقۀ دوم آن در دورههای اخیر مرمت و بازسازی شده است. بناهای دیگری نیز در دورههای اخیر بدان اضافه شده‌اند و در حال حاضر نیز موجود هستند.
یکی از این بناها مسجدی است که در مکان تقریبی مسجد قدیمی بنا شده است. مسجد قدیمی که بنایی خشتی بود، تخریب شده و مسجد جدید در همان محدوده بنا شده است.
بناهای دیگری مانند دفتر میراث فرهنگی و اتاق‌های پیرامونی، پست برق و سرویس بهداشتی در سمت شمال غربی محدودهی باغ از جمله بناهای احداث شده در دورههای اخیر هستند.
نوشته کوشک چشمه علی به مزایده گذاشته میشود اولین بار در پایگاه اطلاع رسانی صابتا|اخبار بناهای تاریخی. پدیدار شد.
بدون دیدگاه